Krzysztof Petelczyc

Seminarium kończące tegoroczną edycję Fizycznych Ścieżek odbyło się 19 kwietnia 2024 r. w kompleksie jądrowym Świerk. Wyróżniono m.in. rozważania na temat możliwości naukowego poznania rzeczywistości, komorę do obserwowania promieniowania, samochodzik szybszy niż wiatr oraz badania plam na Słońcu. W konkursie wzięło udział 111 prac uczniów ze szkół w całej Polsce.

Konkurs Fizyczne Ścieżki jest co roku organizowany przez Narodowe Centrum Badań Jądrowych i Instytut Fizyki PAN dla uczniów klas 7–8 szkół podstawowych oraz dla uczniów szkół ponadpodstawowych. Honorowym patronatem wydarzenie objęli Ministrowie Nauki i Edukacji oraz Prezydent Otwocka. Nazwa rywalizacji nawiązuje do trzech ścieżek, którymi podąża współczesna fizyka – rozważań teoretycznych, eksploracji doświadczalnej oraz konstrukcji technicznej. W takich też konkurencjach uczestnicy mogą zgłaszać prace w postaci eseju, pracy naukowej lub pokazu zjawiska fizycznego. Do finału awansowało w tym roku po pięć najlepszych prac z każdej z dziedzin, a ich autorzy mieli okazję zaprezentować je przed jurorami, czyli znamienitymi polskimi fizykami, nauczycielami przedmiotów przyrodniczych i popularyzatorami nauki. Otwarte seminarium jest niezwykłym przeżyciem dla uczniów, ale także inspirującym doświadczeniem dla naukowców.

W ramach pokazów zjawisk fizycznych, zebrani mogli zobaczyć, między innymi, jak zamienić energię mechaniczną w elektryczną w fascynującym pokazie uczniów z Sanoka (Szymon Sitek, Jakub Fedak, Jakub Pietrzkiewicz), którzy swój układ skonstruowali wykorzystując części starych hulajnóg elektrycznych (III miejsce). Podziw i aprobatę publiczności wzbudziła także własnoręcznie wykonana komora Wilsona, a więc urządzenie, w którym przelatująca cząstka, czy to z kosmosu, czy pochodząca z pierwiastków występujących naturalnie w skorupie ziemskiej, wytwarza mglisty ślad. Prezentujący swoją konstrukcję Miłosz Jurczak z Jeleniej Góry w czasie prezentacji pokazał także, że na tor tych cząstek można wpływać polem elektrycznym i magnetycznym. Praca otrzymała pierwsze miejsce w tej kategorii, ex aequo z zespołem z Bydgoszczy (Andrzej Baranowski, Tymon Pelowski), który realizował pasje motoryzacyjne budując model pojazdu, który napędzany wiatrem potrafi osiągnąć większą prędkość niż sam wiatr.

Wśród esejów naukowych niezwykle ciekawe były rozważania Marty Dydak z Warszawy (III miejsce), na temat błędów w zjawiskach fizycznych prezentowanych przez filmy science-fiction, Zuzanny Podolak z Katowic (III miejsce) o alchemii jako wczesnej metodzie naukowej oraz Magdaleny Listek z Krakowa (II miejsce), która przed całą salą fizyków odważnie zapytała w odczytanej przez siebie pracy, czym jest prawda oraz czy nauka jest w stanie ją poznać. Najmocniej jednak zapadł w pamięć, wyróżniony pierwszym miejscem w swojej kategorii, esej Antoniego Jachniewicza z Warszawy, który nawiązywał do niezwykle ważnego dziś pytania – czy robot może zastąpić fizyka? Konkluzja jego wystąpienia na szczęście wskazywała, że choć sztuczna inteligencja potrafi obliczać sprawniej niż człowiek, to jednak stawianie pytań i wnioskowanie ze znalezionych odpowiedzi to domena człowieka.

Wśród młodych naukowców mierzących się z problemami badawczymi jurorzy trzecim miejscem docenili drużynę z Płocka (Natalia Krajewska, Michał Starczewski, Mateusz Karaszewski), która zbadała ważki problem wielu domowych kucharzy – jak ugotować idealne jajko na miękko? Uczniowie do problemu podeszli bardzo poważnie, nie tylko eksperymentalnie badając zjawisko ścinania się jajek, ale także konstruując teorię przewodzenia ciepła w jajku. Równie ciekawą, ale nagrodzoną drugim miejscem prezentację przedstawił Adam Ciupa z Piotrkowa Trybunalskiego. Wystąpienie opowiadające o zjawiskach fizycznych, które muszą kontrolować konstruktorzy rakiet ilustrowane było filmami z własnych doświadczeń i rakietą własnoręcznej konstrukcji. Niepokonana w tej kategorii okazała się natomiast Lena Kulczycka z Krakowa, która oczarowała słuchających swoją fascynacją Słońcem oraz pomiarem jego plam. Entuzjazm i umiejętność polemiki z profesorami fizyki, jaką wykazała się ta uczennica podczas dyskusji, świadczą nie tylko o niezwykłej wiedzy i umiejętnościach, ale bardzo dobrze rokują dla jej dalszych badań.

Laureaci konkursu otrzymali stypendium Marszałka Województwa Mazowieckiego, nagrody rzeczowe i staże w najlepszych ośrodkach naukowych w kraju, a także znaczne ułatwienie przy ubieganiu się o studia na kierunkach fizycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim, Uniwersytecie Warszawskim, Uniwersytecie w Białymstoku, Politechnice Świętokrzyskiej i Politechnice Warszawskiej.

Podczas gali finałowej wręczono także Nagrodę im. Ludwika Dobrzyńskiego, znamienitego fizyka ciała stałego, wykładowcy i popularyzatora nauki, twórcy i wieloletniego pracownika działu edukacji Narodowego Centrum Badań Jądrowych. Wyróżnienie to przyznaje się nauczycielom bądź opiekunom naukowym prac konkursowych, którzy z wyjątkowym zaangażowaniem wspierają rozwój naukowy swoich podopiecznych uczestniczących w konkursie Fizyczne Ścieżki. W tym roku uhonorowano mgr Janinę Kulę. Uczestnicy konkursu mogli także wysłuchać wykładu dr Pawła Gory na temat „Sztuczna inteligencja – rewolucja naszych czasów”.

Projekt „Organizacja XIX i XX edycji ogólnopolskiego konkursu fizycznego Fizyczne Ścieżki” dofinansowany jest ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki II”.

Organizatorzy już dziś zapraszają wszystkich uczniów, którzy interesują się fizyką do udziału w przyszłorocznej jubileuszowej, dwudziestej edycji Fizycznych Ścieżek. Szczegóły pojawią się na stronie fizycznesciezki.pl