W dniu 7 lutego br. marszałek Senatu Małgorzata Kidawa-Błońska złożyła wizytę w Narodowym Centrum Badań Jądrowych w Otwocku-Świerku. Marszałek spotkała się z pracującymi w instytucie naukowczyniami, które prowadzą badania z zakresu radiofarmacji, astrofizyki, fizyki plazmy, fizyki wielkich energii oraz fizyki jądrowej, a także z dyrektorem NCBJ Krzysztofem Kurkiem.

W trakcie spotkania rozmawiano o działalności instytutu, m.in. produkcji radiofarmaceutyków wytwarzanych dzięki pracy badawczego reaktora jądrowego MARIA, a przede wszystkim o kobietach pracujących w Instytucie.

Marszałek Małgorzata Kidawa-Błońska wyraziła radość ze spotkania „z tak silną reprezentacją naukowczyń”. „Uważam, że wbrew temu, co się mówi, polska nauka jest bardzo silna i ma się bardzo dobrze, tylko nie wszyscy o tym wiedzą” – powiedziała. „Jak zapytamy przeciętnego Polaka, to się okaże, że bardzo mało wie o tym, co się dzieje w nauce i jakie mamy sukcesy. A ja wierzę, że niedługo będziemy mieli Nobla w nauce – to jest kwestia trzech, czterech lat” – podkreśliła Małgorzata Kidawa-Błońska. Wyraziła przekonanie, że „polska nauka potrzebuje wsparcia, bo jeżeli chcemy być krajem nowoczesnym, ambitnym i jeżeli Europa ma być konkurencyjna, to bez nauki tego nie osiągniemy”. „Jak mawiała Maria Skłodowska-Curie, nauka jest czymś bardzo pięknym, ale wymaga wsparcia i zrozumienia, że jest potrzebna. Wymaga też cierpliwości, prawa do błędu, ale i pieniędzy” – zauważyła marszałek, dodając, że gdyby nie odkrycie metody na monokryształy przez Jana Czochralskiego, dzisiaj nie byłoby sukcesów Doliny Krzemowej. Ale ta metoda, która jest fundamentem współczesnego przemysłu elektronicznego, doczekała się szerokiego zastosowania prawie stulecie po tym, jak została odkryta. Marszałek przypomniała, że odkrycia Marii Skłodowskiej-Curie też nie od razu znalazły zastosowanie. W rozmowie naukowczynie podkreślały, że w Polsce brakuje grantów wysokiego ryzyka, co przekłada się na zbyt małą liczbę badań podstawowych. Zdaniem marszałek, ten stan rzeczy musi się zmienić, bo bez badań podstawowych trudno o postępy w jakiejkolwiek dziedzinie nauki. Dyskutowano także o przyczynach niewielkiej obecności kobiet w naukach ścisłych i technicznych, ścieżkach rozwoju kariery, awansowaniu oraz równowadze między życiem zawodowym a prywatnym

Dyrektor NCBJ Krzysztof Kurek podkreślił, że „blisko 30% naszych pracowników naukowych to kobiety posiadające specjalizacje w takich dziedzinach jak: fizyka plazmy, fizyka wielkich energii, inżynieria materiałowa, fizyka jądrowa, radiofarmacja czy astrofizyka. Część jest zatrudniona na kierowniczych stanowiskach. Bardzo zależy nam na tym, aby w Narodowym Centrum Badań Jądrowych panie mogły rozwijać swoje kariery naukowe”.

W trakcie wizyty w Instytucie marszałek Senatu zapoznała się z najnowocześniejszą aparaturą badawczą, obejrzała m.in. akceleratory produkowane przez Zakład Aparatury Jądrowej HITEC, który zajmuje się pracami badawczo-rozwojowymi i wdrożeniami w dziedzinie akceleratorów liniowych elektronów do zastosowań w przemyśle, medycynie, nauce i kontroli granic. Wyjątkowym urządzeniem produkowanym przez NCBJ jest akcelerator śródoperacyjny AQURE, służący do napromieniania tkanek zaatakowanych przez nowotwór w trakcie operacji bezpośrednio po usunięciu guza. Główną ofertę produktową zakładu stanowią akceleratory serii LILLYPUT przeznaczone do badań nieniszczących metodą radiograficzną produktów i materiałów w celu wykrycia niewidzialnych gołym okiem wad wewnętrznych. Innym zastosowaniem tych akceleratorów jest generowanie wiązki promieniowania w systemach skanujących do wykrywania materiałów niebezpiecznych i kontrabandy przewożonych w składach kolejowych i samochodach ciężarowych przez zewnętrzne granice Polski i Unii Europejskiej. Na bazie doświadczeń zdobytych przy konstrukcji i budowie akceleratora AQURE Narodowe Centrum Badań Jądrowych zaprojektowało i wyprodukowało badawczy akcelerator dedykowany badaniom nad metodą radioterapii FLASH, która polega na ultraszybkim dostarczaniu dawek z mocą o kilka rzędów wielkości wyższą niż obecnie stosowane w konwencjonalnej praktyce klinicznej. Obecnie metoda ta jest w fazie badań przedklinicznych i pojedynczych badań klinicznych, a po pozytywnym ich zakończeniu wdrożenie tej metody może zrewolucjonizować leczenie pacjentów onkologicznych promieniowaniem jonizującym.

Znajdujący się w Narodowym Instytucie Badań Jądrowych badawczy reaktor jądrowy MARIA to jedyny w Polsce działający reaktor jądrowy o mocy 30 MW. Jego budowę rozpoczęto w czerwcu 1970 r., a uruchomiony został w grudniu 1974 r. Głównym zadaniem reaktora jest wytwarzanie radioizotopów. W rdzeniu reaktora znajduje się kilkadziesiąt kanałów izotopowych, do których trafiają zasobniki z materiałem tarczowym. W zależności od umiejscowienia, na materiał tarczowy działa promieniowanie neutronowe o różnym natężeniu i różnych energiach. Tarcze spędzają w rdzeniu reaktora MARIA co najmniej kilkadziesiąt godzin, w trakcie których stabilne izotopy pod wpływem neutronów stają się izotopami promieniotwórczymi. Tak napromienione tarcze opuszczają rdzeń reaktora i są przetwarzane, np. do postaci radiofarmaceutyków. Reaktor jest wykorzystywany do: napromieniania materiałów tarczowych do produkcji radioizotopów, badań materiałowych i technologicznych, neutronowego domieszkowania materiałów półprzewodnikowych, neutronowej modyfikacji materiałów, badań fizycznych i neutronograficznych, wykorzystania wiązek neutronów dla celów medycznych, a także do celów szkoleniowych w zakresie fizyki i techniki reaktorowej.