Nowa technologia wysokotemperaturowych reaktorów jądrowych mogących dostarczać ciepło technologiczne dla przemysłu będzie tematem spotkania inaugurującego międzynarodowy projekt GEMINI+, które odbędzie się w Warszawie w dniach 27 i 28 września. Przedsięwzięciem R&D finansowanym w ramach programu Horyzont 2020 Unii Europejskiej są zainteresowane m.in. polskie koncerny chemiczne.

27 września w Warszawie rozpocznie się dwudniowe spotkanie inauguracyjne projektu GEMINI+. W przedsięwzięciu uczestniczy dwadzieścia sześć instytucji z krajów europejskich, a także z USA, Japonii i Korei. Partnerzy reprezentują branżę jądrową i badań naukowych, krajowe instytucje wsparcia technicznego i organy bezpieczeństwa jądrowego, firmy inżynierskie z sektora niejądrowego i użytkowników końcowych. Projekt wygrał konkurs Euratom / Horyzont 2020 w kategorii małych reaktorów modułowych (SMR), zdobywając 14,5 na 15 możliwych punktów.

Celem projektu GEMINI+ jest rozwój technologii wysokotemperaturowych reaktorów jądrowych chłodzonych gazem (High Temperature Gas-cooled Reactors, HTGR). Spotkanie poświęcone będzie przygotowaniu planu prac, między innymi w zakresie projektowania i analiz bezpieczeństwa oraz licencjonowania nowej technologii. „Naszym celem jest opracowanie założeń modelu reaktora, który można będzie wyprodukować i częściowo zmontować w fabryce, na zasadzie niemal seryjnej, a następnie przewieźć do odbiorcy i tam postawić. To tańsze od budowania reaktora na miejscu, u odbiorcy” – podkreśla profesor Grzegorz Wrochna z Narodowego Centrum Badań Jądrowych, które jest koordynatorem projektu. „W pierwszym kroku trzeba będzie się zająć kwestiami formalnoprawnymi. Polskie prawo, przykładowo, za obiekt jądrowy uważa wyłącznie blok produkujący prąd, a nie uwzględnia możliwości produkcji samego ciepła. Trzeba to zmienić, aby wdrożenie reaktorów wysokotemperaturowych było możliwe”.

W ramach projektu ma powstać plan wdrażania komercyjnego HTGR dla przemysłu na świecie, a w pierwszej kolejności w Polsce. „Technologia HTGR może być dla polskiego przemysłu szczególnie interesująca w długookresowej perspektywie, zważywszy na jej zaletę, jaką jest brak wrażliwości na ceny paliw kopalnych oraz ewentualne zagrożenia dla dostaw tych paliw, a także produkcja energii pozbawiona emisji CO2” — uważa Dominique Hittner, koordynator techniczny projektu.

Możliwość pozyskiwania energii w technologii HTGR została praktycznie pozytywnie zweryfikowana, ale technologia nie jest jeszcze stosowana na poziomie przemysłowym. „Daje to duże możliwości rozwoju biznesowego, a polski przemysł może być takim reaktorem zainteresowany” – wyjaśnia prof. Wrochna. „Zaletą technologii HTGR jest to, że jest bezpieczna, poprzez stopniowe i samoistne wychładzanie paliwa nawet w przypadku najcięższych awarii. ” Reaktory HTGR pracowały już w Europie, USA, Chinach i Japonii. Były to jednak tylko prototypy, nie wdrożono jeszcze tej technologii w komercyjnym znaczeniu, ani nie zastosowano jej do kogeneracji ciepła przemysłowego. Wnioski wyciągnięte z wcześniejszych doświadczeń posłużyły do stworzenia kolejnych konstrukcji. Reaktor testowy działał do niedawna w Japonii i z powodzeniem przeszedł wszystkie testy bezpieczeństwa. Inny, podobnie pozytywnie zweryfikowany reaktor HTGH, działa od ponad 20 lat w Chinach. Tam też na ukończeniu jest budowa dwóch dużych (200MWt) rektorów HTGR przeznaczonych do wytwarzania energii elektrycznej. „Jest możliwe, by pierwszy reaktor HTGH wytwarzający ciepło dla przemysłu został uruchomiony w Polsce” – przekonuje prof. Wrochna. „Mogłoby to nastąpić już około 2031 roku”.

Korzyści z rozwoju reaktorów wysokotemperaturowych dostrzegł także polski rząd umieszczając wdrożenie tej wśród priorytetów Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju zaprezentowanej przez Ministerstwo Rozwoju na początku 2017 roku. Za najważniejsze przewidywane efekty ekonomiczne i społeczne uznaje się w tym dokumencie zmniejszenie zależności gospodarki od importu paliw, zwiększenie odporności przemysłu na nowe regulacje środowiskowe, a także oczekiwanie, że rozwój nowej technologii będzie impulsem dla polskiej gospodarki np. poprzez zwiększenie potencjału Polski w obszarze eksporty technologii jądrowych.

GEMINI+ to szczególny projekt o charakterze naukowo-infrastrukturalnym. Dowodzi on, że jest możliwa współpraca nauki i biznesu w ramach międzynarodowego konsorcjum, nastawionego na pierwsze wdrożenia w Europie. Partnerzy także planują wdrażanie nowej technologii na kontynencie amerykańskim i w tym celu wraz z amerykańskimi, japońskimi i koreańskimi partnerami zawiązali inicjatywę PRIME.