Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) nawiązało współpracę ze Stowarzyszeniem Zielone Mazowsze i Stowarzyszeniem Ekologicznym Światowid. W ramach wspólnych działań naukowcy badają jakość powietrza przy warszawskich węzłach drogowych. Mobilne laboratorium pomiarów środowiskowych stworzone w Świerku wyjeżdża na stołeczne ulice.

W październiku tuż przy węźle drogi ekspresowej S2-Al. Krakowska, a w listopadzie przy Alei Armii Krajowej na terenie Osiedla Ruda, zatrzymało się mobilne laboratorium pomiarów środowiskowych stworzone w NCBJ. Przez kilka tygodni, w każdej lokalizacji, naukowcy wykonują precyzyjne pomiary powietrza na potrzeby badań prowadzonych przez Stowarzyszenie Zielone Mazowsze i Stowarzyszenie Ekologiczne Światowid.

„Szacuje się, że w dużych miastach spaliny powstające w ruchu drogowym stanowią nawet 80% wszystkich zanieczyszczeń powietrza” – mówi dr Jan Sernicki, kierownik Zakładu Interdyscyplinarnych Zastosowań Fizyki, NCBJ – „najaktywniejszym składnikiem spalin samochodowych są węglowodory z grupy olefin, które tworzą związki o złożonej budowie – sadzę i tlenek węgla. Wchodząc w reakcje z tlenkami azotu obecnymi w powietrzu są główną przyczyną powstawania tzw. smogu, który ma szkodliwe działanie na nasze zdrowie”.

Wiarygodna ocena jakości powietrza nabiera coraz większego znaczenia, szczególnie w aglomeracjach narażonych na tzw. smog utrudniający życie mieszkańcom. Jest ona jednym z kryteriów analizy szerokiego oddziaływania inwestycji drogowych na środowisko naturalne. Aby uzyskać rzeteln ocen skuteczność rozwiązań mających  chroni środowisko należy prowadzić ciągły monitoring zanieczyszczeń, nawet pryey kilkanađcie lat od zakończenia budowy.

„Mobilne laboratorium pomiarów środowiskowych jest odpowiedzią na potrzebę prowadzenia badań czystości powietrza w różnych trudno dostępnych miejscach jakimi są np. miejskie ulice” – podkreśla prof. dr hab. Grzegorz Wrochna, dyrektor NCBJ – „to również przykład na zastosowanie badań naukowych w naszym codziennym życiu. Dzięki współpracy naszych ekspertów ze Stowarzyszeniem Zielone Mazowsze i Stowarzyszeniem Ekologicznym Światowid możemy wpłynąć na poprawę jakości życia mieszkańców poprzez bardzo dokładne określenie oddziaływania transportu drogowego na nasze zdrowie w określonym miejscu a tym samym wstęp do minimalizacji jego negatywnych aspektów”.

Mobilne laboratorium pomiarów środowiskowych to specjalny klimatyzowany kontener wyposażony w najnowocześniejszą aparaturę do kompleksowej analizy powietrza. Małe wymiary (nieco ponad 5,5 m²) oraz lekka i kompaktowa obudowa, a także łatwość podłączenia do samochodu osobowego pozwol naukowcom prowadzić badania w wielu miejscach w możliwie krótkim czasie.

Mobilne laboratorium pomiarów środowiskowych składa się m.in. z aparatury powszechnie używanej przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska, jak nowoczesne analizatory, grawimetryczne poborniki pyłów, zestawy do pomiarów gazowych zanieczyszczeń powietrza (w tym tlenków azotu, tlenku węgla i ozonu) oraz stacji meteo z 10-metrowym masztem, kontrolującej warunki meteorologiczne w miejscu pomiarów. Jako jedno z nielicznych w kraju może przeprowadzać np. kompleksową analizę składu frakcyjnego pyłów zawieszonych, identyfikując cząstki o średnicy nawet 20 nanometrów, a więc dwa tysiące razy mniejszych niż średnica ludzkiego włosa.

NCBJ  od kilku lat prowadzi prace badawcze i rozwojowe związane z poszukiwaniem metod bardziej efektywnego wykorzystania wieloletnich baz danych oraz informacji uzyskiwanych w czasie rzeczywistym dostępnych w kraju, m.in. do prognozowania stężenia zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym. W instytucie w Świerku grupy naukowców (m.in. Centrum Doskonałości MANHAZ), zajmujące się zagadnieniami rozprzestrzeniania w środowisku różnych czynników (w tym promieniotwórczych) mają do dyspozycji największy klaster obliczeniowy w Polsce (Centrum Informatyczne Świerk).

Mobilne laboratorium powstało w Zakładzie Interdyscyplinarnych Zastosowań Fizyki NCBJ w ramach projektu „Wzmocnienie potencjału innowacyjnego ośrodka w Świerku w zakresie rozwoju technologii wykorzystujących promieniowanie jonizujące” (potocznie nazywanego 4LABy)  o wartości 39,7 mln zł współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007–2013. Projekt obejmuje budowę, modernizację i wyposażenie czterech laboratoriów (struktur akceleracyjnych, wiązek jonowo-plazmowych, radiograficznego, pomiarów środowiskowych) oraz modernizację sieci informatycznej instytutu.