
Naukowcy i inżynierowie z Polski i Japonii rozmawiali o realizacji projektu technicznego ba-dawczego reaktora wysokotemperaturowego HTGR-POLA
28-04-2025
W dniach 23–24 kwietnia 2025 roku odbyło się spotkanie robocze online podmiotów pracujących nad projektem reaktora wysokotemperaturowego HTGR-POLA. Udział wzięli przede wszystkim główni partnerzy, czyli Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) i Japońska Agencja Energii Atomowej (JAEA), ale także inżynierskie firmy współpracujące: Mitsubishi Heavy Industries Ltd (MHI), Toshiba Energy Systems and Solutions (ESS) Corporation, Fuji Electric Co. Ltd oraz polski Energoprojekt Katowice S.A. (EPK).
Podczas spotkania zespół projektowy NCBJ złożony głównie z pracowników Zakładu Energetyki Jądrowej i Analiz Środowiska UZ3, kierowany przez prof. Mariusza Dąbrowskiego, prezentował szczegóły projektu podstawowego reaktora HTGR-POLA, które były opracowane własnymi zasobami kadrowymi. Choć projekt był opracowywany wspólnie z JAEA, jego ostateczna wersja — przekazana do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w grudniu 2024 roku — została przygotowana przez zespół NCBJ.
Celem spotkania było ustalenie niezbędnych uzupełnień i nowych zadań w zakresie kolejnego etapu wspólnego projektowania technicznego oraz wykonawczego reaktora HTGR-POLA w okresie oczekiwania na dalsze finansowanie projektu. Wszystkie strony zgodnie stwierdziły, iż są zainteresowane kontynuacją prac w celu zlicencjonowania reaktora przez Państwową Agencję Atomistyki (PAA) oraz jego budowy. Na uwagę zasługuje fakt, iż NCBJ rozpoczął dialog techniczny z PAA w celu uzyskania tzw. opinii ogólnej na temat technologii reaktora HTGR-POLA.
W trakcie spotkania szczegółowo przeanalizowano kluczowe aspekty techniczne projektu reaktora HTGR-POLA, zwracając szczególną uwagę na zmiany wprowadzone przez naukowców i inżynierów z NCBJ do wspólnego projektu. Omówione zostało 19 obszarów tematycznych będących jednocześnie tomami projektu podstawowego składającego się z 3024 stron tekstu w języku polskim, 636 rysunków oraz 132 modeli 3-wymiarowych modeli CAD. Wśród obszarów tematycznych, w których wystąpiły znaczne zmiany w stosunku do dokumentacji źródłowej przekazanej NCBJ przez JAEA, znajdują się m.in. projekt rdzenia reaktora i związane z tym zmiany rozmiarów i kształtu elementów wewnątrzreaktorowych, projekt systemu regulacji reaktywności wraz z głowicą reaktora i rurami obejmującymi pręty regulacyjne, zmiany w projekcie budynku reaktora, zmiany w układach chłodzenia szybu reaktora, zmiany w układach zasilania elektrycznego reaktora, czy też przeniesienie sterowni głównej do budynku rozdzielni i obsługi eksploatacyjnej. Omówieniu podlegał też własny (NCBJ wspólnie z EPK) projekt wyspy konwencjonalnej umożliwiającej wykorzystanie energii jądrowej w tzw. poligeneracji, czyli dla produkcji prądu elektrycznego, pary procesowej o temperaturze powyżej 550 stopni Celsjusza oraz ciepła komunalnego i ewentualnie produkcji czystego (czyli bezemisyjnego) wodoru.
Oprócz prezentacji finalnego kształtu projektu, strony omówiły aktualny status prac nad wdrażaniem technologii reaktorów wysokotemperaturowych (HTGR) w Polsce i Europie. Przedstawiono również sytuację rozwoju tej technologii w Japonii, gdzie odnotowuje się intensyfikację działań badawczo-rozwojowych.
Japońscy partnerzy podkreślili, że aktualnie realizują szereg projektów związanych z rozwojem i implementacją technologii HTGR na świecie. Równolegle prowadzą zaawansowane prace nad wykorzystaniem reaktora HTTR jako źródła ciepła do produkcji wodoru oraz nad projektem nowego reaktora. MHI została wybrana przez Japońską Agencję Zasobów Naturalnych (Japan's Agency for Natural Resources and Energy) i Energii, będącą częścią Ministerstwa Gospodarki, Handlu i Przemysłu (METI), jako firma wiodąca w zakresie badań, projektowania i budowy demonstracyjnego reaktora wysokotemperaturowego HTGR. Zgodnie z koncepcją opracowaną przez JAEA, reaktor demonstracyjny będzie charakteryzował się mocą cieplną około 200 MWt. W układzie wtórnego obiegu helu planowane jest zainstalowanie instalacji do produkcji wodoru.
Reaktor badawczo-demonstracyjny HTGR-POLA o mocy 30 MWt to pierwszy etap realizacji projektu budowy floty reaktorów wysokotemperaturowych dla polskiego przemysłu chemicznego i petrochemicznego. Jest projektowany w taki sposób, aby mógł być przeskalowany do mocy 180 MWt i służyć do produkcji seryjnej, także na rynek zagraniczny. Jego atutem jest 50% udział polskiej własności intelektualnej należący do NCBJ.