Narodowe Centrum Badań Jądrowych podpisało porozumienie z Helmholtz-Zentrum Berlin, na mocy którego cztery nowoczesne urządzenia do badań neutronowych wkrótce trafią do ośrodka w Świerku. Dzięki nim przy reaktorze MARIA powstanie nowoczesne laboratorium, w którym pomiary i eksperymenty będą mogli przeprowadzać polscy i zagraniczni naukowcy.

Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) podpisało umowę z Helmholtz-Zentrum Berlin (HZB) dzięki której zostaną sprowadzone do Polski nowoczesne urządzenia do badań neutronowych z zamykanego ośrodka jądrowego (reaktora BER II) w Niemczech. Cztery pierwsze przyrządy będą przywożone do Polski sukcesywnie. Wśród nich znajdzie się dyfraktometr pozwalający mierzyć rozpraszanie neutronów w szerokim kącie bryłowym wokół badanej próbki i dyfraktometr do badań monokryształów. NCBJ spodziewa się, że otrzyma również dyfraktometr, który pozwala tworzyć trójwymiarowe mapy zmian odległości międzypłaszczyznowych w badanych kryształach. Trwają dalsze negocjacje dotyczące możliwości otrzymania kolejnych maszyn, w tym wyposażenia niezbędnego do prowadzenia zaawansowanych badań, np. w skrajnie niskich temperaturach lub przy zmieniających się warunkach otoczenia.

W NCBJ, w hali eksperymentalnej badawczego reaktora jądrowego MARIA w Świerku pod Otwockiem, w której mają zostać zamontowane nowe urządzenia, rozpoczynają się właśnie prace przygotowawcze. Przyrządy muszą zostać ustawione na wysokości dostosowanej do poziomu wylotu kanałów wychodzących z reaktora a poruszające się na poduszkach powietrznych maszyny wymagają również przygotowania bardzo dobrze wypoziomowanej podłogi z płyt granitowych. Co więcej, aby zainstalować nowy sprzęt konieczne będzie zdemontowanie obecnych tam przyrządów pomiarowych i wykonanie adaptacyjnych robót budowlanych. Specjaliści NCBJ szacują, że badania neutronowe z wykorzystaniem nowej aparatury ruszą za trzy lata.

„Reaktor badawczy MARIA posiada sześć kanałów poziomych, którymi w celach badawczych wyprowadzane są na zewnątrz reaktora neutrony. Pochodzą one z rozpadów uranu zachodzących w rdzeniu” – wyjaśnia dr Jacek Milczarek, kierownik Zakładu Metod Jądrowych Fizyki Ciała Stałego NCBJ – „Przy każdym kanale zainstalowana jest aparatura pomiarowa. Badania polegają m.in. na prześwietlaniu próbek materiałowych neutronami lub na analizie neutronów rozproszonych na kryształach, dzięki czemu możemy poznać strukturę krystaliczną, jej wzbudzenia lub geografię rozkładu domieszek. Obecnie pracujący sprzęt jest mocno wysłużony, choć jeszcze kilkanaście lat temu np. nasze stanowisko do radiografii zaliczało się do grona najlepszych na świecie. Aparatura, która przyjedzie do nas z Berlina to urządzenia XXI wieku, które stale były modernizowane. ”

Laboratorium, które powstanie na bazie sprowadzonych urządzeń ma służyć nie tylko naukowcom ze Świerka. Reaktor MARIA jest jednym z nielicznych urządzeń tego rodzaju dostępnych w Europie, a zapotrzebowanie na badania nowych materiałów z wykorzystaniem wiązek neutronów wciąż rośnie. Świadczy o tym m.in. fakt, że zamykane laboratorium HZB do końca swojego funkcjonowania (2019 r.) ma zaplanowany intensywny program badawczy realizowany przez korzystających z niego naukowców z wielu krajów, w tym z Polski.

„Mamy nadzieję, że nasi koledzy z innych polskich instytutów, m.in. z Krakowa, Poznania czy Białegostoku, już niedługo będą mogli prowadzić swoje badania w naszym nowoczesnym laboratorium w Świerku” – przekonuje dr hab. Krzysztof Kurek, dyrektor NCBJ – „Chcemy, by laboratorium było dostępne dla fizyków i inżynierów z całego świata oraz aby wspierało polskie programy rozwoju technologii jądrowych”.