Na­ro­do­we Cen­trum Ba­dań Ją­dro­wych za­pra­sza w so­bo­tę 1.10.2016 na spo­tka­nia week­en­do­we od­by­wa­ją­ce się w ra­mach XX Fe­sti­wa­lu Nau­ki w War­sza­wie. Pra­cow­ni­cy in­sty­tu­tu, pa­sjo­na­ci po­pu­la­ry­za­cji na­uki od go­dzi­ny 10.00 bę­dą ocze­ki­wać na za­in­te­re­so­wa­nych nie tyl­ko fi­zy­ką ją­dro­wą i jej zasto­so­wa­niami na ul. Pa­steu­ra 5 w bu­dyn­ku Wy­dzia­łu Fi­zy­ki Uni­wer­sy­te­tu War­szaw­skie­go w sa­li 0.03 i w Śro­do­wi­sko­wym La­bo­ra­to­rium Cięż­kich Jo­nów.

Pro­po­nu­je­my pa­ździer­nik roz­po­cząć od spo­tka­nia z pro­mie­nio­wa­niem, któ­re po­zwa­la za­opa­trzyć sią w cał­kiem spo­rą daw­kę wie­dzy. Na miej­scu bę­dzie moż­na do­wiedzieć się czym jest me­dy­cy­na nu­kle­ar­na i jak na­ukow­cy z Świer­ka po­ma­ga­ją le­ka­rzom wal­czyć o zdro­wie pa­cjentów. Gwa­ran­tu­je­my, że na na­szych sta­no­wi­skach oprócz wie­lu fa­scy­nu­ją­cych te­matów, osób i eks­pe­ry­mentów cze­ka wie­le hu­mo­ru i za­ba­wy.

W tym ro­ku pre­zen­tu­je­my:

1. Jak osło­nić się przed pro­mie­nio­wa­niem?

Z po­mo­cą ra­dio­metrów po­ka­że­my zja­wi­sko po­chła­nia­nia pro­mie­nio­wa­nia al­fa, be­ta i gam­ma przez róż­ne prze­sło­ny. Zwie­dza­ją­cy do­wiedzą się tak­że, jak i kie­dy chro­nić się przed pro­mie­nio­wa­niem jo­ni­zu­ją­cym

2. Sza­fa mio­no­wa i ko­mo­ra mgło­wa

Zapre­zen­to­wa­ne zo­sta­ną dwa urzą­dze­nia. Pierw­sze z nich to de­tek­tor pro­mie­nio­wa­nia ko­smicz­ne­go wy­kry­wa­ją­cy i sy­gna­li­zu­ją­cy prze­lot czą­stek wspo­mnia­ne­go pro­mie­nio­wa­nia, głów­nie mio­nów. Wy­świe­tlacz de­tek­to­ra bę­dzie wy­świe­tlał tra­jek­to­rie lo­tu re­je­stro­wa­nych czą­stek. Dru­gie z pre­zen­to­wa­nych urzą­dzeń to ko­mo­ra mgło­wa. Po­zwa­la ona na ob­ser­wa­cję śla­dów, ja­kie w sztucz­nie wy­two­rzo­nej mgle po­zo­sta­wia­ją cząst­ki emi­to­wa­ne przez ma­te­riał pro­mie­nio­twór­czy.

3. Ge­ne­ra­tor ra­dio­nu­kli­do­wy

Z po­mo­cą ma­kie­ty omó­wio­na zo­sta­nie bu­do­wa i za­sto­so­wa­nie wy­twa­rza­ne­go w Ośrod­ku Ra­dio­izo­to­pów POLATOM ge­ne­ra­to­ra ra­dio­nu­kli­do­we­go oraz za­de­mon­stro­wa­na za­sa­da je­go dzia­łania. Zde­fi­nio­wa­ne zo­sta­ną ta­kie po­ję­cia jak izo­top pro­mie­nio­twór­czy, zna­ko­wa­nie izo­to­po­we i ra­dio­far­ma­ceu­ty­ki. Zo­bra­zo­wa­ne i omó­wio­ne zo­sta­ną za­gad­nie­nia dia­gno­sty­ki i te­ra­pii izo­to­po­wych w me­dy­cy­nie.

4. Czy pro­mie­nio­wa­nie jo­ni­zu­ją­ce mo­że być nam po­trzeb­ne do ży­cia?

Pro­mie­nio­wa­nie jo­ni­zu­ją­ce jest dziś po­wszech­nie wy­ko­rzy­sty­wa­ne. Oka­zu­je się jed­nak, że mo­że ono być wręcz nie­zbęd­ne do ży­cia! A mo­że je­ste­śmy zbyt sła­bo na­pro­mie­nia­ni przez Mat­kę Na­tu­rę?

5. Kap­suł­ki jo­do­we do dia­gno­sty­ki i te­ra­pii cho­rób tar­czy­cy

Zapre­zen­to­wa­ne zo­sta­ną atra­py kap­su­łek jo­do­wych wy­twa­rza­nych w Ośrod­ku Ra­dio­izo­to­pów POLATOM, apli­ka­to­ry umoż­li­wia­ją­ce bez­piecz­ne po­da­nie kap­suł­ki pa­cjentowi oraz po­jem­ni­ki osłon­ne sto­so­wa­ne do trans­por­tu i prze­cho­wy­wa­nia kap­su­łek. Omó­wio­ne zo­sta­ną za­sa­dy dia­gno­sty­ki i le­cze­nia cho­rób tar­czy­cy jo­dem pro­mie­nio­twór­czym.

6. Sy­mu­la­tor re­ak­to­ra ją­dro­we­go

Na udo­stęp­nio­nym sta­no­wi­sku kom­pu­te­ro­wym zwie­dza­ją­cy bę­dą mo­gli sko­rzy­stać z apli­ka­cji sy­mu­lu­ją­cej ste­row­nię re­ak­to­ra ją­dro­we­go. Zo­ba­czą też ma­kie­ty ele­men­tów pa­li­wo­wych re­ak­to­ra i in­nych je­go czę­ści.

7. Zdro­wa daw­ka za­ba­wy

Zwie­dza­ją­cy zo­ba­czą kil­ka­na­ście za­ba­wek, któ­re za­cho­wu­ją się w za­dzi­wia­ją­cy spo­sób, a jed­no­cze­śnie pre­zen­tu­ją waż­ne zja­wi­ska fi­zycz­ne. Pre­zen­to­wa­ne za­baw­ki to:

• dwu­sto­żek na szy­nach (po­zor­nie sa­mo­dziel­nie wjeż­dża­ją­cy pod gó­rę),
• gu­mo­wa półku­la wy­rzu­ca­ją­ca pi­łecz­ki,
• bącz­ki, tip­pe top”,
• mie­dzia­na ru­ra spo­wal­nia­ją­ca prze­la­tu­ją­cą przez nią ma­gne­tycz­ną kul­kę,
• klep­sy­dra z ma­gne­sem i opił­ka­mi że­la­za,
• ku­la pla­zmo­wa,
• ży­ro­skop,
• dysk Eu­le­ra,
• wia­trak so­lar­ny,
• świecz­ka za­świe­ca­na pi­lo­tem,
• wa­ha­dło New­to­na,
• my­dla­ne fi­gu­ry,
• wa­ha­dło cha­otycz­ne,
• ra­dio­metr Cro­oke­sa.

Pre­zen­ta­cje za­ba­wek opa­trzo­ne zo­sta­ną na­uko­wy­mi ko­men­ta­rza­mi pra­cow­nika NCBJ.

8. Pro­mie­nio­wa­nie z na­tu­ry nie­szko­dli­we

Do­świad­czo­ny pra­cow­nik NCBJ w fa­scy­nu­ją­cy spo­sób opo­wie o pro­mie­nio­twór­czo­ści obec­nej w na­szym co­dzien­nym ży­ciu. Wy­ko­rzy­stu­jąc licz­nik Ge­ige­ra-Mül­le­ra do­ko­na po­mia­rów pro­mie­nio­wa­nia róż­nych przedmio­tów zna­nych z co­dzien­ne­go oto­cze­nia, np. so­li ku­chen­nej, pły­ty gra­ni­to­wej, ka­fel­ka, elek­tro­dy spa­wal­ni­czej, ze­gar­ka. Po­ka­że rów­nież ma­pę na­tu­ral­ne­go pro­mie­nio­wa­nia tła w Pol­sce i w woj. ma­zo­wiec­kim, a tak­że zmie­rzy ska­że­nie pia­sku na bu­tach zwie­dza­ją­cych.

9. Izo­top pro­mie­nio­twór­czy ja­ko broń w wal­ce o zdro­wie

W pre­zen­ta­cji przed­sta­wio­ne zo­sta­ną za­gad­nie­nia zwią­za­ne z wy­ko­rzy­sta­niem pro­mie­nio­wa­nia jo­ni­zu­ją­ce­go w me­dy­cy­nie. Zde­fi­nio­wa­ne zo­sta­nie po­ję­cie ra­dio­far­ma­ceu­ty­ka ja­ko sku­tecz­nej bro­ni w te­ra­pii i dia­gno­sty­ce wie­lu scho­rzeń. W pro­sty i przy­stęp­ny spo­sób zo­bra­zo­wa­ny zo­sta­nie me­cha­nizm dzia­łania tych związ­ków. Pod­czas wy­kła­du słu­chacz do­wie się rów­nież jak dzia­ła gam­ma ka­me­ra, na czym po­le­gają tech­ni­ki obra­zo­wa­nia izo­to­po­we­go oraz czym jest PET.

10. Zdro­wa daw­ka pro­mie­nio­wa­nia

• Zwie­dza­ją­cy bę­dą mo­gli wziąć udział w kon­ku­ren­cji po­le­gającej na ce­lo­wa­niu w ob­szary o podwyż­szo­nym pro­mie­nio­wa­niu tła (znaj­du­ją­ce się na ma­kie­cie z ma­pą świa­ta) rzut­ka­mi na rze­py. Za kon­ku­ren­cję prze­wi­dzia­no na­gro­dy rze­czo­we.
• Przy po­mo­cy ogni­wa Pel­tie­ra wy­ko­ny­wa­ny bę­dzie eks­pe­ry­ment z udzia­łem zwie­dza­ją­cych, po­le­gający na zmia­nie per­cep­cji od­czu­wa­nej tem­pe­ra­tu­ry pod wpły­wem czyn­ni­ka po­wo­du­jącego ad­ap­ta­cję.
• Na uczest­ni­ków Pik­ni­ku Nau­ko­we­go bę­dzie cze­kał ze­staw fa­scy­nu­ją­cych cie­ka­wo­stek na­uko­wych w po­sta­ci za­ga­dek, praw­da czy fałsz”. Tu­taj rów­nież prze­wi­dzia­ne są na­gro­dy rze­czo­we.
• Ca­łość ak­tyw­no­ści sta­no­wić ma podło­że roz­mo­wy na te­mat wpły­wu ni­skich da­wek pro­mie­nio­wa­nia jo­ni­zu­ją­ce­go na nasz or­ga­nizm.

11. Naj­now­sze me­tody ra­dio­te­ra­pii no­wo­two­rów

Pod­czas wy­kła­du zo­sta­ną za­pre­zen­to­wa­ne naj­now­sze tech­ni­ki i urzą­dze­nia, któ­re po­zwa­la­ją sku­tecz­nie na­pro­mie­nić guz no­wo­two­ro­wy, a jed­no­cze­śnie oszczę­dzić zdro­we tkan­ki. Zo­sta­ną przed­sta­wio­ne pod­sta­wy fi­zycz­ne ra­dio­te­ra­pii ha­dro­no­wej oraz ak­ce­le­ra­to­ry uży­wa­ne do przy­śpie­sza­nia pro­to­nów i jo­nów wę­gla sto­so­wa­nych w tym ro­dza­ju ra­dio­te­ra­pii. Zo­sta­ną po­da­ne przy­kła­dy dzia­ła­ją­cych ośrod­ków oraz pla­no­wa­ne cen­tra ra­dio­te­ra­pii ha­dro­no­wej. Zo­sta­ną omó­wio­ne wska­za­nia me­dycz­ne do sto­so­wa­nia ra­dio­te­ra­pii ha­dro­no­wej oraz wy­ni­ki kli­nicz­ne. Po­ka­za­ne bę­dą rów­nież in­ne, wy­bra­ne tech­ni­ki na­pro­mie­nia­nia oszczę­dza­jące tkan­ki zdro­we: ra­dio­te­ra­pia ste­reo­tak­tycz­na, ra­dio­te­ra­pia śród­o­pe­ra­cyj­na oraz se­lek­tyw­na ra­dio­te­ra­pia we­wnętrz­na. Ideą ra­dio­te­ra­pii ste­reo­tak­tycz­nej jest po­da­wa­nie re­la­tyw­nie wy­so­kich da­wek na­pro­mie­nia­nia na bar­dzo ogra­ni­czo­ny i do­kład­nie wy­zna­czo­ny ob­szar cho­ro­bo­wy. Cho­dzi o to, by skon­cen­tro­wać na­pro­mie­nia­nie tyl­ko tam, gdzie jest to nie­zbęd­ne, oszczę­dza­jąc ota­cza­ją­ce guz zdro­we tkan­ki. Ra­dio­te­ra­pia śród­o­pe­ra­cyj­na to jed­na z naj­no­wo­cze­śniej­szych me­tod na­pro­mie­nia­nia miej­sca po wy­cię­tym cał­ko­wi­cie lub czę­ścio­wo gu­zie no­wo­two­ro­wym. W trak­cie za­bie­gu ope­ra­cyj­ne­go pa­cjent otrzy­mu­je jed­no­ra­zo­wą wy­so­ką daw­kę pro­mie­nio­wa­nia, któ­ra eli­mi­nu­je ko­mór­ki ra­ko­we w prze­strze­ni przy­le­ga­ją­cej do gu­za. Se­lek­tyw­na ra­dio­te­ra­pia we­wnętrz­na jest lo­ko-re­gio­nal­ną tech­ni­ką sto­so­wa­ną w ra­dio­lo­gii in­ter­wen­cyj­nej w przy­pad­ku nie­re­sek­cyj­nych no­wo­two­rów wą­tro­by. Za­bieg po­le­ga na po­da­niu bez­po­śred­nio do tęt­ni­cy wą­tro­bo­wej mi­kros­fer za­wie­ra­ją­cych ra­dio­izo­top itru (90Y). Mi­kros­fe­ry te se­lek­tyw­nie za­trzy­mu­ją się w obrę­bie na­czyń pa­to­lo­gicz­nych gu­zów wą­tro­by po­wo­du­jąc na­pro­mie­nio­wa­nie ko­mó­rek gu­za wy­so­ko­ener­ge­tycz­ny­mi elek­tro­na­mi.