Od prawie 70 lat specjalizujemy się w fizyce i chemii jądrowej oraz fizyce i technologii reaktorów

W Instytucie Badań Jądrowych od początku jego istnienia prowadzone są prace z zakresu fizyki jądrowej wysokich i niskich energii, chemii jądrowej, fizyki i technologii reaktorów. Nawiązano współpracę z najważniejszymi ośrodkami naukowymi na świecie, w tym ze Zjednoczonym Instytutem Badań Jądrowych - ZIBJ (rosyjski: Объединённый институт ядерных исследований, ОИЯИ) w Dubnej pod Moskwą oraz Europejską Organizacją Badań Jądrowych CERN (francuski: Organisation Européenne pour la Recherche Nucléaire).

Rozpoczęto szeroko zakrojony program badań podstawowych, kontynuowany do dziś w Narodowym Centrum Badań Jądrowych. Największym osiągnięciem były przełomowe prace nad hiperjądrami - nowym typem jąder atomowych zawierających dziwną cząstkę (hiperon lambda) zamiast jednego z nukleonów. Odkrywcy hiperjąder, profesorowie Marian Danysz i Jerzy Pniewski, byli nominowani za to odkrycie do Nagrody Nobla.

4 czerwca 1955 roku powstał Instytut Badań Jądrowych

4 czerwca 1955 roku Prezydium Rady MInistrów PRL, reagując na odtajnienie przez USA, Wielką Brytanię i ZSSR części prac z fizyki jądrowej i udostępnienie technologii jądrowych innym krajom, podjęło uchwałę powołującą Instytut Badań Jądrowych. Jego pierwszym dyrektorem został prof. Andrzej Sołtan. Dwa lata później, po rezygnacji prof. Sołtana, stanowisko to otrzymał prof. Jan Paweł Nowacki.
Działalność Instytutu obejmowała badania jądra atomowego, inżynierię jądrową i wykorzystanie energii jądrowej dla gospodarki narodowej.

stare
stare

W 1958 roku został uruchomiony reaktor badawczy EWA

Już w roku 1958 roku w Świerku uruchomiono pierwszy, radziecki reaktor badawczy EWA (skrót od: eksperymentalny, wodny, atomowy). To reaktor lekkowodny o mocy cieplnej 2 MW typu WWR-S, który był wykorzystywany przede wszystkim do produkcji izotopów stosowanych w medycynie i przemyśle. W późniejszych latach w Instytucie zbudowano tzw. reaktory mocy zerowej: MARYLA, ANNA i AGATA, używane do badań fizyki reaktorów. Reaktor AGATA był pierwowzorem dla reaktora MARIA. W instytucie powstał jeszcze reaktor WANDA (akronim od słów: Wodny, Akademicki, Naukowy, Dydaktyczny, Aplikacyjny), znany pod nazwą UR-100.

Rok 1962 - początek produkcji izotopów i preparatów medycznych

Jeszcze w trakcie budowy reaktora EWA, w 1957 roku, powstał Dział Dystrybucji Izotopów, który po uruchomieniu EWY przekształcono w Biuro Dystrybucji Izotopów, a następnie w Ośrodek Produkcji i Dystrybucji Izotopów. Już w latach sześćdziesiątych Ośrodek wyprodukował szereg innowacyjnych produktów m.in. preparaty medyczne z radionuklidami: 131I, 35S, 32P, źródła wzorcowe i do gammagrafii oraz pierwsze generatory technetu.

czarne

Akceleratory LECH (1961) i ANDRZEJ (1970) - ważne dla badań z dziedziny fizyki

W Świerku zajmowano się również akceleratorami cząstek elementarnych. 22 grudnia 1961 roku został oddany do eksploatacji akcelerator typu Van den Graaff - LECH, wykorzystywany do badań podstawowych z dziedziny fizyki jądrowej. Tu zbudowano również akcelerator protonów ANDRZEJ, nazwany od imienia Andrzeja Sołtana, który był inicjatorem jego budowy. Akcelerator ANDRZEJ rozpoczął pracę na początku 1970 roku.

Zdobyte doświadczenia pozwoliły na instalację urządzeń do radiograficznych badań wyrobów oraz do fotoaktywacyjnej analizy chemicznej w zakładach wzbogacania rudy miedzi oraz przyczyniły się do opracowania i produkcji akceleratorów NEPTUN 10P do radioterapii nowotworów.

 

stare

Reaktor badawczy MARIA został uruchomiony w 1974 roku

W 1966 roku została podjęta decyzja o budowie drugiego polskiego reaktora badawczego MARIA, który nosi nazwę od imienia Marii Skłodowskiej – Curie. Program wykorzystania reaktora badawczego MARIA powstał jeszcze w 1964 roku. Zgodnie z dokumentem, reaktor miał umożliwiać prowadzenie badań fizycznych na wiązkach neutronów, badań radiochemicznych i materiałowych oraz badań w zakresie inżynierii reaktorowej i energetyki jądrowej. Reaktor miał być również wykorzystywany do napromieniania materiałów tarczowych dla produkcji izotopów i prowadzenia naświetlań dla spektrometrii krótkożyciowych izotopów.
16 czerwca 1970 nastąpiło uroczyste wmurowanie kamienia węgielnego w płytę fundamentową budynku głównego, a 18 grudnia 1974, o godz. 0.17, po raz pierwszy został osiągnięty stan krytyczny reaktora MARIA.

Więcej o historii reaktora MARIA możesz przeczytać TUTAJ.

czarne
czarne

1974 - pierwszy superkomputer w Świerku

Rosnąca potrzeba przeprowadzania obliczeń numerycznych w fizyce jądrowej spowodowała uruchomienie w 1965 roku w Świerku duńskiej maszyny cyfrowej GIER firmy A/S Regnecentralen, a w 1974 roku nowoczesnego komputera  amerykańskiego CYBER produkcji Control Data Corporation. Instytut prowadził również prace wspomagające budowę Elektrowni Jądrowej Żarnowiec, zrealizował badania charakterystyk reaktorów energetycznych w Nowym Woroneżu (ZSRR) i w Kozłoduju (Bułgaria) oraz współpracował przy uruchomieniu w zakładach zewnętrznych produkcji urządzeń dla elektrowni jądrowej EJ Pacs (Węgry).

Badaniami technologii i aparatury, opracowanymi i zbudowanymi w Instytucie, zajmowały się m.in. Zjednoczone Zakłady Urządzeń Jądrowych POLON. Współpraca z przemysłem doprowadziła do zbudowania i oprogramowania komputerowych systemów wspomagania eksploatacji bloków energetycznych zasilanych węglem brunatnym. 12 takich systemów zainstalowano w Elektrowni Bełchatów.

1982 - podział IBJ na trzy odrębne jednostki

W 1982 roku, w wyniku decyzji politycznej, dokonano podziału IBJ. Likwidacja i podział IBJ były formą represji władz stanu wojennego wobec niepokornych uczonych.

Powstały trzy nowe jednostki: Instytut Problemów Jądrowych (IPJ) i Instytut Energii Atomowej(IEA) (oba z siedzibą w Świerku) oraz Instytut Chemii i Techniki Jądrowej (na Żeraniu). W 1990 roku samodzielną osobowość prawną uzyskał Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Izotopów. Następnie został ponownie włączony do IEA. W 2007 roku nazwę Instytutu Energii Atomowej zmieniono na Instytut Energii Atomowej POLATOM.

stare
stare

2011 - połączenie instytutów i zmiana nazwy na Narodowe Centrum Badań Jądrowych

1 września 2011 roku Instytut Problemów Jądrowych i Instytut Energii Atomowej POLATOM zostały połączone, a ośrodek otrzymał nazwę Narodowe Centrum Badań Jądrowych.

Obecnie istnieją trzy instytuty naukowe wywodzące się z Instytutu Badań Jądrowych:

  • Narodowe Centrum Badań Jądrowych w Świerku,
  • Instytut Chemii i Techniki Jądrowej na Żeraniu w Warszawie,
  • Instytut Fizyki Jądrowej w Krakowie.

Tu znajdziesz garść wspomnień o naszych znakomitych naukowcach i pracownikach, których nie ma już wśród nas.