Obiecujące wyniki pierwszych badań i testów radioterapii wykorzystującej ultra wysokie moce dawki FLASH, powodują, że zainteresowanie tą techniką stale rośnie. Badania w tej tematyce są doceniane, co potwierdza nagroda, jaką uzyskał ostatnio artykuł o terapii FLASH autorstwa naukowców Zakładu Aparatury Jądrowej NCBJ.

„Terapia FLASH: nowy cud w radioterapii nowotworów złośliwych?” to artykuł autorstwa Aleksandry Lenartowicz, Janusza Pracza i Vasyla Markopolskiego, który właśnie zdobył II nagrodę w Konkursie im. prof. Mieczysława Pożaryskiego „Na najlepsze artykuły opublikowane w czasopismach – organach SEP” (Stowarzyszenia Elektryków Polskich) w roku 2022. Autorzy szczegółowo opisali w nim nowatorską technikę radioterapii ultra wysokimi mocami dawki zwaną radioterapią FLASH, w której obserwowany jest efekt oszczędzania zdrowych tkanek przy jednoczesnym wysokim poziomie niszczenia komórek nowotworowych. W artykule został scharakteryzowany obecny stan wiedzy o tej metodzie, urządzeniach i warunkach niezbędnych, aby efekt FLASH zaistniał, a na podstawie literaturowego stanu wiedzy określono obiecujące kierunki rozwoju zarówno badań przedklinicznych i klinicznych oraz wyzwania dla fizyki i techniki akceleracji. Do tej pory przeprowadzonych zostało wiele badań radiobiologicznych i przedklinicznych z wykorzystaniem promieniowania o wysokich mocach dawek (≥40 Gy/s) wykazujących m.in. neuroprotekcję podczas napromieniania całego mózgu myszy, a w jednym z badań przeprowadzonych na ssakach, u miniaturowej świni zaobserwowano łagodniejsze reakcje skórne przy napromienianiu techniką FLASH. Przeprowadzono również pierwsze i jak dotąd jedyne badanie kliniczne wykorzystujące wiązkę elektronów o wysokiej mocy dawki, w którym napromieniono 75-letniego pacjenta z chłoniakiem skóry, wcześniej wielokrotnie leczonego klasycznymi metodami radioterapii. Odpowiedź guza była szybka, kompletna i trwała. Wynik ten, a także inne badania przedkliniczne i radiobiologiczne dały nadzieję na szerokie zastosowanie kliniczne techniki FLASH.

„Jest wiele badań radiobiologicznych, przedklinicznych, jak również poszerzane są badania kliniczne z udziałem ludzi, jednak niewielką uwagę przykłada się do samego urządzenia, ponieważ na świecie komercyjnie dostępne są jedynie dwa urządzenia tego typu, a większość dotychczasowych badań wykonywano na zmodyfikowanych urządzeniach medycznych.”– podkreśla Aleksandra Lenartowicz, która w imieniu zespołu odebrała nagrodę. Aby w pełni wykorzystać potencjał tej techniki i umożliwić jej wdrożenie do stosowania klinicznego, niezbędne jest wyjaśnienie mechanizmów biologicznych oszczędzania zdrowych tkanek przy jednoczesnym wysokim poziomie niszczenia komórek nowotworowych, co zaobserwowano w dotychczasowych badaniach. Naukowcy Zakładu Aparatury Jądrowej NCBJ podjęli temat urządzeń generujących promieniowanie elektronowe o ultra wysokiej mocy dawki, a także rozpoczęli pierwsze prace i badania wstępne nad tą techniką. Na tej podstawie we współpracy z Wielkopolskim Centrum Onkologii i Instytutem Chemii i Techniki Jądrowej, w NCBJ rozpoczęto realizację projektu „Budowa i walidacja stanowiska generującego wiązkę elektronów o ultra wysokiej mocy dawki (FLASH RT)”, którego celem jest zaprojektowanie i wytworzenie akceleratora emitującego wiązkę elektronów o ultra wysokiej mocy dawki oraz dedykowane stanowisko badawcze. „Stanowisko to zwiększy dostępność i jakość badań z wykorzystaniem ultra wysokich mocy dawek. Już teraz widzimy ogromną potrzebę wzmożonych badań z zastosowaniem promieniowania typu FLASH, aby możliwie jak najszybciej umożliwić wykorzystanie tego typu promieniowania w radioterapii.”– dodaje mgr Lenartowicz.

Nagrodzony artykuł:
Lenartowicz A, Pracz J, Markopolskyi V, Terapia FLASH: nowy cud w radioterapii nowotworów złośliwych? Elektronika: konstrukcje, technologie, zastosowania vol. 63, Nr 2, 27–30. 2022.

O akceleratorze do terapii FLASH pisaliśmy również w artykule: https://www.ncbj.gov.pl/aktualnosci/akcelerator-typu-flash-nowa-metoda-walki-rakiem