W ostatnich latach szybko wzrasta popularność indywidualnej produkcji energii z wykorzystaniem OZE. Na początku lipca tego roku zaczął działać pierwszy w Polsce prosument zbiorowy. Umożliwiła to współpraca, w której brał udział Interdyscyplinarny Zakład Analiz Energetycznych (IDEA), będący częścią Narodowego Centrum Badań Jądrowych.

Indywidualna produkcja energii cieszy się w Polsce ogromną popularnością. Energię na własne potrzeby wytwarza już ponad 1,3 mln prosumentów indywidualnych. Dzięki zaproponowanej przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii, w kwietniu 2022 roku, definicji prosumenta zbiorowego, lokatorzy budynków wielolokalowych mogą produkować energię elektryczną ze wspólnej instalacji i rozliczać przychody pomiędzy wielu mieszkańców. Wprowadzona definicja otwiera nowe możliwości dla 500 tys. istniejących w kraju budynków wielolokalowych, co oznacza rewolucję na polskim rynku i nowy etap rozwoju OZE, tym razem w przestrzeni miejskiej. 

Utworzenie pierwszego w kraju prosumenta zbiorowego było owocem współpracy IDEA/NCBJ, spółki pracowniczej Enercode Sp. z o.o.*, będącej częścią IDEA, jak również Ministerstwa Rozwoju i Technologii oraz firm PEB i IB Company. Działająca od miesiąca instalacja powstała na budynku mieszkalnym w Rykach, w woj. lubelskim. 

Rozwój fotowoltaiki w ostatnich latach koncentrował się na domach jednorodzinnych. Z uwagi na wyzwania związane z przesyłem dodatkowej energii w sieciach dystrybucyjnych, pojawiła się potrzeba nowych rozwiązań. Odpowiedzią na potrzeby, a zarazem ograniczenie obciążeń sieci, jest instytucja prosumenta zbiorowego dla mieszkańców bloków wielorodzinnych. Składa się na nią podłączona do sieci w budynku i montowana praktycznie bezinwazyjnie na dachu, instalacja fotowoltaiczna oraz prosty system rozliczeń. To połączenie maksymalizuje oszczędności w zużyciu energii poprzez autokonsumpcję energii. 

“Jesteśmy dumni, że dzięki naszej ekspertyzie i wsparciu merytorycznemu, udało się zainicjować wdrożenie pierwszego prosumenta zbiorowego w życie” – komentuje kierownik zakładu IDEA/NCBJ, dr inż. Karol Wawrzyniak. „Prosument zbiorowy może i najprawdopodobniej zainicjuje nową falę inwestycji w fotowoltaikę w Polsce. Co więcej, z naszych obliczeń wynika, że opłaca się uzupełnić instalację PV o magazyny energii, co da pierwszy rozsądny model biznesowy dla technologii magazynowania. Powstające magazyny, jako źródło elastyczności, przyczynią się w rezultacie do  zwiększenia bezpieczeństwa krajowego systemu energetycznego.” 

“Koncepcja inwestycji rozpoczęła się w 2019 roku i została zrealizowana przez firmę PEB Sp. z o.o. i IBCompany Sp. z o.o. w latach w 2022-2023 roku. Pomysł ewoluował w czasie, aż pojawił się prosument zbiorowy i postanowiliśmy wykorzystać tę możliwość. Przyszłość fotowoltaiki to budynki wielorodzinne, w których konsumpcja wyprodukowanej energii odbywa się na miejscu i nie obciąża sieci. Jeśli pojawi się inicjatywa dopłat do magazynów energii, będzie można stworzyć warunki optymalnego wykorzystania zeroemisyjnej energii dla mieszkańców"  - komentuje Paweł Bryłowski, przedstawiciel firmy PEB. „Docelowo 43 budynki będą prosumentami zbiorowymi, co obejmie ok. 600 mieszkań. Każdy z mieszkańców będzie mieć dostęp do energii z OZE, jeżeli wyrazi taką chęć” - dodaje. 

Proces uruchamiania pierwszego prosumenta zbiorowego wymagał ekspertyzy i połączenia wielu wspierających narzędzi opracowanych wcześniej przez specjalistów z IDEA. Należą do nich m.in. system optymalizujący wykorzystanie energii w ramach instytucji prosumenta zbiorowego i innych form społeczności energetycznych (Chronos) oraz narzędzie analityczne, które pokazuje wielkość i konfigurację niezbędnej instalacji, z uwzględnieniem nowego systemu rozliczeń net-billing (Aura). 

“Opracowane rozwiązania, takie jak Chronos czy Aura, pozwoliły na kompleksowe przygotowanie i obsługę wytwarzania energii z odnawialnych źródeł” - dodaje Tomasz Chmiel, specjalista IDEA/NCBJ. „W Rykach dzięki naszej współpracy udało się nie tylko zoptymalizować wydatki na energię, ale także zapewnić mieszkańcom bezpieczeństwo energetyczne w postaci stabilizacji, a wręcz obniżki cen za energię. Moim zdaniem najważniejszym elementem wspomnianej definicji prosumenta zbiorowego jest dobrze skonstruowana umowa o współpracy między prosumentami, której stworzenie wymagało od wszystkich stron wiele pracy.”

Definicja prosumenta zbiorowego jest czymś zupełnie nowym w polskim prawie. To ważny krok w kierunku rozwoju i upowszechnienia energetyki lokalnej i rozproszonej. Uruchomienie pierwszego w kraju prosumenta zbiorowego daje bardzo dobre perspektywy dla członków wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych, którzy chcą zbiorczo produkować energię ze źródeł odnawialnych. Na horyzoncie są  kolejne rozwiązania, między innymi definicja prosumenta wirtualnego, dzięki której  już wkrótce samorządy będą miały możliwość przypisania części większego źródła energii, także oddalonego fizycznie, do poszczególnych punktów odbioru. Przykładem takiego rozwiązania jest zasilanie oświetlenia ulicznego czy budynków, na których nie ma możliwości instalacji źródła OZE.

Więcej informacji o procesie tworzenia prosumenta zbiorowego oraz narzędziach, które go wspierają można przeczytać na stronach http://prosument-zbiorowy.pl/ i http://enercode.tech/

 * Enercode Sp. z o. o. jest spółką utworzoną przez pracowników NCBJ, a dokładniej przez pracowników komórki organizacyjnej - Interdyscyplinarnego Centrum Analiz Energetycznych NCBJ. Pracownicy NCBJ są wspólnikami tej spółki, stąd jest to spółka pracownicza NCBJ.